Fire ve Zaiyat Nispetleri
1- Polatlı Ticaret Borsası Meclisi’nin, 28.11.2008 Tarih ve 48 Sayılı toplantısında 5174 Sayılı Türkiye Odalar
Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununa istinaden çıkartılan Borsa Muamelat Yönetmeliğinin 37.Maddesine
istinaden, Fire ve Zayiat nispetleri teamül kararı alınmıştır.
2- Polatlı Ticaret Borsası Yönetim kurulu’nun 22/02/2010 tarih ve 47 sayılı kararına istinaden Kantar Fire Oranı ilave edilmiştir.
HUBUBAT
| Fire Nispeti | Zayiat Nispeti | Öğütme | Kantar | |
| Buğday | % 1/2 | % 1 | — | % 1/2 |
| Arpa | % 1/2 | % 1 | % 1,5 | % 1/2 |
| Yulaf | % 1/2 | % 1 | % 1,5 | % 1/2 |
| Çavdar | % 1/2 | % 1 | % 1,5 | % 1/2 |
| Mısır | % 1/2 | % 3 | % 1,5 | % 1/2 |
HUBUBAT MAMULLERİ
Hububatların mamül madde(un) imalatı safhasında;
| a) Buğdayın tremiye dökülüşüne kadar fire | : % 0,5 |
| b) Kantar farkı | : % 0,5 |
| c) Depolama farkı | : % 1,0 |
| d) Tremiye dökülen buğdayın ön temizleme işlemindeki ot, saman, çöp, bit yeniği v.s. | : % 1,5 |
| e) Kırık Buğday | : % 1,0 |
| f) Taş, kum | : % 0,5 |
| g) Yıkama esnasında ve ikinci temizlemede buğday taş, kum | : % 1,5 |
| g) Mekanik Depolamada zayiat | : % 0,5 |
| Toplam fire ve zayiat nispeti | : % 7,0 |
Netice olarak yıkanmış ve temizlenmiş buğdayın ilk kırmaya gelinceye kadarki kayıplar toplamı en çok % 7 olması teamüldendir.
Örnek:
100 Kg Temizlenmiş Buğday
7 Kg Fire ve Zayiat
-___________________________
93 Kg Temizlenmiş Buğday
1,40 Kg Tavlamada vezin artışı (93 Kg x %1,5 =1,39)
+________________________
94,40 Kg Öğütülmeye girecek, randıman hesabına esas alınacak buğday miktarıdır. Bu buğday miktarına
göre 17 Şubat 1999 tarih ve 23614 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan TÜRK GIDA KODEKSİ Buğday Unu’na
göre kül nispetlerine bağlı olarak un ve tali ürün elde edilir.
HUBUBAT MAMÜLLERİ Yükleme, Boşaltma,Depolama,Kantar farkı firesi
|
Alımından Satımına kadar |
Kantar Farkı % |
Depolama Farkı % |
Ezme Firesi % |
Toplam ( %) |
|
| Buğday Unu | 0,5 | 0,5 | 1,0 | – | 2,0 |
| Razmol | 1,0 | 1,0 | 2,5 | – | 4,5 |
| İrmik | 1,0 | 1,0 | 2,0 | – | 4,0 |
| Kepek | 2,0 | 1,0 | 3,0 | – | 6,0 |
| Bonkalite | 0,5 | 0,5 | 1,5 | – | 2,5 |
| Köylü Unu (Tip 6) | 1,0 | 1,0 | 3,0 | – | 5,0 |
| İrmik altı Un | 0,5 | 0,5 | 2,0 | – | 3,0 |
BAKLİYAT
Naturel bakliyatın ihraç edilecek hale gelmesi ve TSE standartlarına uygun şekilde hazırlanmasına kadar olan
fire nispetleri
|
Alımından Satımına kadar |
Kantar Farkı |
Depolama Farkı |
Eleme Taş,Toprak ve analize kadar |
Toplam En az- En çok |
|
| Mercimek | % 1,0 | % 1,0 | % 1,0 | %5 – %7 | %8 – %10 |
| Nohut | % 1,0 | % 1,0 | % 1,0 | %3 – %5 | %6 – %8 |
| Kuru Fasulye | % 1,0 | % 1,0 | % 1,0 | %3 – %7 | %6 – %10 |
| Börülce | % 1,0 | – | % 1,0 | – | %2 |
KURU SOĞAN
Fire Oranı
Üreticiden toptancıya kadar ki safhasında % 7
Depoda ilk altı ayda % 15
YAĞLI TOHUMLAR
| Fire Nispeti | Zayiat Nispeti | |
| Ayçiçeği | % 5 | % 3 |
ÇEŞİTLİ GIDA MADDELERİ
| Fire Nispeti | Zayiat Nispeti | |
| Et, Sığır ve Dana | % 3 | % 2 |
| Koyun ve Keçi | % 3 | % 2 |
| Kuzu | % 3 | % 2 |
TEKSTİL HAMMADDELERİ
| Fire Nispeti | Zayiat Nispeti | |
| Tiftik Naturel | % 1 | % 1/2 |
| Tiftik İşlenmiş | % 3 | % 2 |
| Yapağı Ham | % 2 | – |
| Yapağı İşlenmiş | % 5 | % 3 |
DERİLER
| Fire Nispeti | Zayiat Nispeti | |
| Hava Kurusu | % 5 | – |
| Tuzlu Kuru | % 2 | – |
| Salamura (Büyükbaş) | % 2 | % 5 |
CANLI HAYVAN ALIM-SATIMLARINDAKİ TOKLUK ve ET FİRESİ
Tokluk Firesi
Kasaplık Büyükbaş hayvanlardan %8, Koyun ve Keçilerden %5, Kuzu ve Oğlaklardan %3 nispetinde (1 Eylül’den
itibaren %5) tokluk firesi düşülür. Mal bedeli Tokluk firesinin düşülmesinden sonra kalan ağırlık üzerinden hesap edilir.
Et Firesi
Kesim Sonu küçük ve büyükbaş hayvan etlerinin firesi %2’dir.
